Chúa Nhựt,tâm sự loài chim biển với chính chúng ta
Cái đề tài này hay,phải nói tiếp,không có gì phải ngại ngùng hết,chúng ta nghĩ sao cứ nói vậy,nói thẳng.Người Miền Nam xưa rày tánh thẳng như ruột ngựa ,sống mở,sống luôn nhìn sự thực để làm mình tốt hơn ,người mà bầy đàn,sống kiểu co cụm đóng cửa coi mình là nhứt ,kiểu lũy tre làng thì không phải là người Miền Nam
Cái hình dạng Miền Nam chúng ta như cái ẹo quệt thẳng từ Biên Hòa xuống Cà Mau,Hà Tiên ,ốm nhách,dài sọc,men theo bờ biển ,con đường ven biển này của lưu dân ngày xưa,chính tổ tiên chúng ta tìm đất mà thành
Thời Nguyễn Gia Định thành là đô thành của Miền Nam,thủ đô Lục Tỉnh ,nó lớn,nó quan trọng, nó giàu có là điều không ai chối được
Qua thời Pháp phân ra 21 tỉnh từ Bà Rịa tới Hà Tiên thì Sài Gòn vẫn là trung tâm đô thị lớn nhứt vùng
Những năm thời Pháp đô thị trung tâm của cửa ngõ vào Miền Tây là Mỹ Tho ,trung tâm của ga xe lửa,của cầu tàu Lục Tỉnh ,của các đại bang cải lương ,chợ Mỹ lớn không thua chợ Bến Thành
"Trên Sài Gòn, dưới Mỹ Tho
Đâu đâu phong cảnh cũng nhường cho"
Trung tâm của miệt Hậu Giang là Vĩnh Long ,tỉnh lỵ Vĩnh Long đã có thớ thời nhà Nguyễn rồi ,nơi đó có chợ Vĩnh Long lớn,có Văn Thánh Miếu
Khi Vĩnh Long phồn vinh thì Cần Thơ,Long Xuyên,Rạch Giá ,Cà Mau ,Bạc Liêu còn sình lầy quê mùa
Đi một vòng Lục Tỉnh,bạn phải để ý,các đô thị chung quanh Sài Gòn đều không lớn
Thí dụ như trước 1975 Biên Hòa được nhớ tới căn cứ quân sự,có phi trường không quân chứ nó như cái thị trấn buồn tênh .Bán đảo Vũng Tàu nằm vị trí rất xa,rất hẻo lánh nhưng nhờ có biển ,là nơi biển có cát trắng gần Sài Gòn nhứt nên du lịch nó phát triển ,Vũng Tàu có đồ hải sản,có khô,có tôm ốc,có bánh khọt
Tây Ninh ngày xưa cũng không ai biết,có đi cũng ít ai ghé qua thành phố này ,ghé để làm gì khi mục đích là cúng viếng,ngủ trên núi Bà Đen,xong ghé Tòa Thánh rồi rời về lập tức
Thủ Dầu Một-vùng đất khá giàu trong lịch sử Miền Đông Nam Kỳ,tỉnh lỵ Thủ Dầu Một đặt ở làng Phú Cường có chợ Thủ,gần đó có Lái Thiêu giàu có nhờ làm đồ gốm và vườn trái cây.Nhưng đồ gốm đi bằng ghe,trái cây thì dân Sài Gòn lên Lái Thiêu cuối tuần ,cũng không có ai lên Thủ Dầu Một làm gì .Thành ra tới ngày nay thành phố này dù mang danh tỉnh giàu,nhưng du khách cũng không ghé để làm gì
Tân An là thành phố oan mạng nhứt ở Nam Kỳ,quá gần Sài Gòn ,dù là tỉnh lỵ nhưng trước đây nó như cái thị trấn tỉnh lẻ nhìn buồn buồn,hầu như có thời gian dài Tân An không phát triển ,cũng không có du khách nào ghé ngủ dù một đêm,khách sạn ở đây rất ít
Tân An ngày nay khá ra hình dáng đô thị nhưng cũng chỉ là "nội bộ" với nhau thôi,du khách vẫn không ghé Tân An để làm gì
Nó không phát triển được vì gần Sài Gòn,có gì dân chạy ào lên Sài Gòn rồi,cần chi phải đầu tư cho nó
Hồi xưa còn Lộ 4,dân đi xe đò từ An Lạc về Miền Tây ghé Bến Lức ăn khóm,chạy ào qua cầu Tân An ,có ngó ngàng gì tỉnh lỵ Tân An .Tỉnh lỵ Tân An,làng Bình Lập là quê hương ông Huyện Sĩ Lê Phát Đạt là người giàu nhứt Lục Tỉnh ngày trước
Xe đò ào về tới Trung Lương ,xưa cái lộ về Mỹ Thuận là đường Lê Thị Hồng Gấm nên xe chạy vào trung tâm Mỹ Tho ,sau có ngã ba Trung Lương đã ép xe quẹo phải về Cai Lậy từ vòng ngoài rồi.
Ai có qua Mỹ Tho chỉ là dân Bến Tre ,xuống ăn uống chút đỉnh ở phà Rạch Miễu ,sau có cầu rồi thì bye Mỹ Tho càng nhanh
"Bậu qua phà Rạch Miễu
qua lẽo đẽo theo sau
Tiền Giang sông Cửu rộng
cứ xem mình của nhau"
Mỹ Tho không còn cầu tàu Lục Tỉnh,không còn ga xe lửa,Lộ 4 thì quẹo vòng ngoài rồi,vậy là nó cũng trở thành thành phố buồn hiu hắt ,thành phố hủ tíu nổi tiếng quê vợ TT Nguyễn Văn Thiệu
Ai có ở lại Mỹ Tho một đêm sẽ biết cái cảnh "Đèn Mỹ Tho ngọn tỏ ngọn lu" ,còn có cảnh "bất thành văn" sau 10 h đêm thành phố gần như bị "giới nghiêm" nữa,mấy anh CA xứ này hơi bị khó tánh
Mà hình như do địa hình,các đô thị Miền Tây đều nằm ở vị trí ngã ba hết ,và dọc theo các con sông
Hệ thống sông Đồng Nai,Vàm Cỏ,Cửu Long để trổ từ Tây Bắc xuống Đông Nam đã tạo ra sự cách biệt giữa các thành phố .Có những đô thị nằm ở vị thế rất khó khăn nếu nương theo Lộ 4 (QL1) ,thí dụ như Sóc Trăng,Trà Vinh ,Cao Lãnh,Sa Đéc...
Thời VNCH ,Mỹ nhìn ,dòm qua Cần Thơ,nơi đó đặt quân đoàn 4 của VNCH,Cần Thơ từ từ được coi là đô thành Tây Đô của Miền Tây,Vĩnh Long mất vị trí
Nhìn địa lý,vị trí Cần Thơ không tốt hơn Vĩnh Long ,Vĩnh Long nằm giữa Tiền Giang và Hậu Giang ,Vĩnh Long vẫn gần Sài Gòn hơn Cần Thơ
Nhưng VNCH chọn Cần Thơ vì nó nằm gần những cánh đồng ,những con kinh xáng múc,xáng thổi được đánh số của miệt Hậu Giang nhứt ,thời của lúa gạo,nhà máy xay xát,chà lúa và chành lúa gạo
"Cái Răng, Ba Láng, Vàm Xáng, Phong Điền
Anh thương em thì cho bạc cho tiền
Đừng cho lúa gạo, xóm giềng họ hay"
Nhưng mà dù mất vị thế,Vĩnh Long với bề dày lịch sử của mình vẫn có cái gì đó để mà người ta phải nhớ ,phải đi tìm
"Ôi nhắc tới người Vĩnh Long để thương để nhớ...!"
Nơi đó có Văn Thánh Miếu,có một tuồng cải lương nổi tiếng mang tên "Tuyệt tình ca" ,đất Vãng Luông-quê hương của ông Trần Văn Hương
Xế xế ở châu thành tỉnh Vĩnh Long có một cái làng xưa kêu là Tân Ngãi.Làng Tân Ngãi –chợ Trường An là cái làng từ Mỹ Thuân vô chưa tới châu thành Vĩnh Long,có thể gọi là ngoại ô tỉnh lỵ
Làng Tân Ngãi có chợ Trường An là cái chợ nữa quê nữa phố,nhỏ chút xíu,bán buôn cũng không nhiều,chẳng đông đúc là mấy
Vậy mà,làng Tân Ngãi –chợ Trường An nổi tiếng lại nhờ tuồng cải lương “Tuyệt tình ca” và nhân vật chánh lại là một người đàn bà làm bé
Đó là cô giáo Lan
"...Nhứt là mỗi lần tôi thấy bông ô môi mới điểm hồng trong gió chướng; mỗi lần nghe tiếng quết bánh phồng rộn rã đón xuân sang; mỗi lần có dịp về Vĩnh Long đi ngang Tân Ngãi thấy nhà chợ Trường An là mỗi lần tôi nhớ đến mùa xuân của đầu năm binh lửa...."
Dân Nam Kỳ nào mà cũng biết Vĩnh Long qua tuồng này
Coi cải lương xong ngẫm ngợi trong đầu,và tin chắc cú rằng,có cái nhà ở xéo chợ Trường An, làng Tân Ngãi đã từng có một cô giáo Lan và hai đứa con Long Hồ,Trường An bằng da thịt thiệt
Nhớ Út Trà Ôn ca
“Tôi đang đứng trước mặt mình đây. Tôi đứng đây mà tưởng như đang đứng trên bờ sông Mỹ Thuận, khi mình quay xuồng tách bến để trở lại với hai con. Bờ cây xa mờ nhuộm khói hoàng hôn, con nước lớn lục bình trôi rời rạt. Chiều đã xuống mặt trường giang bát ngát mà bóng người thương lẩn khuất giữa sông… đầy.”
Xưa còn bắc Mỹ Thuận ,khi chờ bắc qua rước,ai cũng nhìn khúc sông Mỹ Thuận,hình dung ra có một chiếc ghe tam bản ,một người đà bà Vĩnh Long chèo ghe đưa chồng qua sông như đưa Kinh Kha qua sông vậy
Sa Đéc là tỉnh lỵ cũ của Đồng Tháp xưa ,xứ này giàu,có chợ lớn,có hủ tíu ,bột Bích Chi,bánh phồng tôm cũng nổi danh,có nhà cổ ,sau này có làng bông ,có nhà cổ "Người tình" ,xứ nước ngọt quanh năm nên cây trái tốt lành
Ai đã đi rồi sẽ thích Sa Đéc hơn Cao Lãnh dù Cao Lãnh mới có đường rộng hơn
Có 2 đường về Miền Tây ngày đó,một qua bắc Cái Vồn,một qua bắc Vàm Cống
Cái Vồn thì về Cần Thơ,Sóc Trăng.Vàm Cống về Châu Đốc,Rạch Giá
An Giang là tỉnh cố cựu,có nước ngọt quanh năm,có dân đông,có nhiều cổ tích ,có nhiều tôn giáo như Bửu Sơn Kỳ Hương,Tứ Ân Hiếu Nghĩa,PG Hòa Hảo và huyền thoại rất hấp dẫn về các ông đạo
An Giang có "thánh địa" Công giáo Nam Kỳ là Cù Lao Giêng
Tỉnh này cũng có lãnh tụ kháng Pháp với Đức Cố Quản Trần Văn Thành
Thời Nguyễn,Châu Đốc là tỉnh lỵ của tỉnh An Giang
Pháp chia An Giang ra hai tỉnh Châu Đốc và Long Xuyên -trong 21 tỉnh của Nam Kỳ thuộc Pháp,qua thời VNCH nhập lại An Giang thì tỉnh lỵ của tỉnh An Giang được chuyển từ Châu Đốc sang Long Xuyên, từ đó Châu Đốc không còn là trung tâm tỉnh lỵ của tỉnh An Giang nữa.
Và ngày nay cũng vậy
Nhưng nói về danh tiếng thì Long Xuyên chưa bao giờ qua được Châu Đốc ,những nơi hấp dẫn du khách đều nằm ở mé Châu Đốc ,thánh địa Hòa Hảo nằm mé Châu Đốc
"Đèn nào cao bằng đèn Châu Đốc
Gió nào độc bằng gió Gò Công
Nổi một trận giông lạc vợ mất chồng
Đêm nằm nghĩ lại phập phồng lá gan"
Châu Đốc là xứ biên cương,có kinh Vĩnh Tế huyền thoại,có núi Sam và gắn với Thất Sơn linh thiêng .Châu Đốc có sông Hậu bao quanh,có chùa Tây An danh trấn,có lăng Thoại Ngọc Hầu ,có những ngôi đình cổ ,xứ của bún cá bông điên điển củ ngãi bún và các loại mắm,bánh bò thốt nốt
Cái nhứt ở Châu Đốc là miếu Bà Chúa Xứ,chốn tâm linh mà dân Nam Kỳ ở khắp nơi phải về mà lạy bà ,Châu Đốc giàu có cũng nhờ bà
Nghe cô Lệ Thủy ca ,coi mà lượm địa danh,đặc sản
"Miền tây quê hương ai về ai nhớ ai thương
Vừa qua Long An Chợ Đào hương lúa còn vương
Tiền Giang Mỹ Tho Cái Bè Gò Công Tân Phước
Rạch Miễu xây cầu đường về Bến Tre gần hơn
Đường đi Vĩnh Long không còn những chuyến phà xưa, xe ta bon bon trên cầu Mỹ Thuận gió đưa
Trà Vinh Trà Cú đón chào mời nhau bánh tét
Sa Đéc rạng ngời yêu dấu Tháp Mười Tràm Chim
Ghé bến Ninh Kiều qua cầu Cần Thơ..nối vui đôi bờ, sông Hậu Giang, Sóc Trăng đón chờ nghe lời rao,
Cô nàng bán bánh ngon,
Mua dùm em, bánh pía Vũng Thơm..
Từ chối đành sao lời rao chân thật, từ chối đành sao vị đất quê mình.
Bạc Liêu xứ sở tôi yêu, nghe tiếng ai đàn, lả lơi câu vọng cổ, về thăm mảnh đất An Giang, Châu Đốc vía Bà 23 tháng 4
Đi lễ dâng hương, mong gia đạo bình an...
Về thăm Kiên Giang Gồng Giềng Miệt Thứ An Biên, chiều qua Hà Tiên Đông Hòa Hòn Đất Gò Quao, Cà Mau mến yêu cuối trời U Minh,Xóm Mũi,
Ngọc Hiển Rạch Tàu cho nhớ thương nhiều Cà Mau...
Ruộng xanh tốt tươi bao đời nuôi ta khôn lớn,
Vựa lúa quê mình đó là miền tây quê tui"(Hết trích)
Rõ là ,nói rõ luôn : "về thăm mảnh đất An Giang, Châu Đốc vía bà..." chứ đâu có ghé Long Xuyên
Thành ra dân có từ Sài Gòn về,qua bắc Vàm Cống là chạy riết về Châu Đốc ,về càng nhanh càng tốt,có ai ghé Long Xuyên đâu
Đi ngang dòm ra biết đang qua Long Xuyên,nhưng đâu có ai ghé lại ngủ dù là một đêm .Muốn ngủ lại Long Xuyên thì du khách phải có mục đích là về Long Xuyên và xác định điểm dừng ở đó
Thành ra trong lịch sử,Long Xuyên mang tiếng tỉnh lỵ,nhưng lại là chổ buồn hiu trong mắt du khách .Mà Long Xuyên lại quá gần Cần Thơ ,thành ra có những thứ hút khách du lịch thì Cần Thơ hút hết rồi
Đặc sản Long Xuyên có gì? Bún cá Long Xuyên cũng từa tựa bún cá Châu Đốc
Cơm tấm Long Xuyên là món nổi tiếng nhứt
Cơm tấm Long Xuyên là một phiên bản của cơm tấm Sài Gòn nhưng ăn sẽ thấy có rất nhiều điểm khác biệt so với Sài Gòn,đây là đặc trưng vùng ,xứ
Cơm tấm Sài Gòn sườn nướng để nguyên miếng,Long Xuyên sẽ xắt sườn nhỏ ra, bì và trứng kho cũng được cắt nhỏ.Ăn cơm tấm Long Xuyên cái gì cũng xắt nhỏ ra nên ăn ít ngán hơn cơm tấm Sài Gòn
Cơm tấm Long Xuyên ngon,lạ,nhưng vẫn chưa phải là cái để kéo chân người ta đi Châu Đốc phải ghé Long Xuyên
Trong Nam Kỳ mình nói về sắc đẹp thì chỉ có Nha Mân là danh tiếng
“Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh, gái nào bảnh bằng gái Nha Mân”
Sau đó có trại ra,thí dụ:
"Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh
Gái nào bảnh bằng gái Tân Châu"
Nghe nói con gái cù lao Ông Chưởng cũng được khen nhưng không nổi tiếng bằng con gái Nha Mân.
Có câu sau này là :"Trai Nhân Ái gái Long Xuyên"
Trong "Lịch sử An Giang" Nxb TH An Giang, 1988 chú thích câu này như sau:
"Theo nhà văn Sơn Nam: Trai Nhơn Ái giỏi nghề đóng tam bản, ghe hầu. Gái Long Xuyên giỏi khắp miền với bánh trái, thêu thùa, may vá "
Tức là cô gái Long Xuyên không đẹp,chỉ là giải giang đảm đương ,khéo tay .Chữ giỏi và chữ đẹp khác nhau
Có thơ về gái Chắc Cà Đao nè:
"Em là gái Chắc Cà Đao
Xứ quê xa lắm anh nào có hay
Thương anh còn một chút này
Gửi thuyền cho bến, gửi mây cho trời
Gặp đây là chút tình thôi
Cõng nhau đi trọn kiếp đời mai sau"
Nhưng dân gian An Giang lại có câu:
"Chắc Cà Đao, Mặc Cần Dưng,
Cùm tay bự hơn cùm chưn"
Anh Việt Thu tả gái vùng này "xinh" ,"duyên" trong bài nhạc "Giòng An Giang":
"Giòng An Giang sông sâu nước biếc
Giòng An Giang cây xanh lá thắm
Đây những người thôn nữ xinh
Duyến dáng chuyền tay dắt nhau
Múc mấy vầng trăng đổ đi"
Nhiều bạn nói sao không kể ra cô Thẩm khi nói về LX.Cái này nói cũng rón rén thôi,một vinh quang,một nhan sắc tân thời trước 1975,nhưng đó là nhan sắc có bàn tay của bác sĩ thì không thể kể ra ,chưa kể còn tranh luận cổ là dân Hải Phòng hay dân LX
Thôi,nói Long Xuyên vậy thôi,mắc công lại hiểu lầm um sùm nữa,tôi cũng hơi sợ sợ khi nhắc về LX rồi
Các bạn An Giang có biết là tôi-một chiếc xe Honda từng lòng vòng khắp An Giang hồi năm 2014 đó nhen
Không biết từ khi nào một số bạn trẻ LX cho mình nhứt và phân biệt các vùng khác ,tự bỏ mình ra khỏi dòng chung Nam Kỳ Lục Tỉnh ?Cái kiểu lũy tre làng ,tự đóng cửa ta đây số một không phải là kiểu Lục Tỉnh rồi
Ráng nói rõ ra cho những người còn trẻ họ không biết,họ chưa biết ,sau vụ này họ phải biết
Tôi viết nhiều về các vùng Nam Kỳ,khen chê có đủ,thí dụ cô gái Mỹ Tho da trắng,tướng cao ,giọng không giống Cái Bè,Cai Lậy nhưng mặt hơi tròn,về già mặt bự bự ,mắt mí lót....vậy là người Mỹ Tho nói đúng ,chẳng ai càm ràm .Người Mỹ Tho thân thiện,dễ thương ,cái dễ thương mới làm người ta chết điếng
Ai cũng yêu quê mình hết,cái xứ của mình,cái thum,cái xóm của mình
Nhưng từ hồi lập xứ tới giờ người Nam Kỳ Lục Tỉnh là một,chúng ta đi khắp nơi,nay ở Sài Gòn,mốt Biên Hòa,kia Sóc Trăng,nọ Hà Tiên,đâu đâu cũng là nhà của mình ,nơi nào cũng một giọng Miền Nam
Các tỉnh Nam Kỳ ăn uống cũng có bao nhiêu món đó thôi,chục,trăm món,nhìn chung y chang nhau ,nhưng có khác ở vài cách chế biến và món chang
Khi nói ăn không được,tôi khó ăn không có nghĩa là ghét bỏ,mạt sát,đó là khẩu vị cá nhân.Có người ăn mắm sống được,có người ăn không được ,cũng như sầu riêng vậy
Mình cùng dân Lục Tỉnh ,cùng con cháu lưu dân,cùng ăn cái bánh ít,đòn bánh tét,cùng "hò ơ hò"
"Quê hương tôi chín con sông tên Cửu Long
Dân quê tôi sống quanh năm quen ruộng đồng.
Từ ngàn xưa, cây lúa đã nuôi dân mình no ấm
Phù sa mát ngọt như dòng sữa mẹ muôn đời"
Ngày nay sau 1975,có nhiều hệ lụy từ quá trình cai trị,quản lý và di cư,và có một chủ đích riêng biệt.Thành ra có nhiều cái không còn là bản chất của người Lục Tỉnh xưa,ai hiểu sâu sẽ rất buồn cho cái tình xứ sở
Đâu có người Miền Nam nào chửi "Đ.uỵt m mày"
Tuy nhiên vẫn còn rất nhiều người biết suy nghĩ,biết yêu thương,biết nhìn ngó rộng ra xa ra vấn đề ,vẫn còn nhiều lắm
Thành phố mình nằm ở vị trí ngã ba đường,muốn níu chân lữ khách thì chính con người ở đó phải thân thiện,tìm ra cách thức,món nào đó rất riêng mà dụ khị người ta phải ghé ,chứ đón khách bằng chửi bới ,lấy hình ảnh cá nhân người ta bêu rếu,mạt sát thì xưa nay chưa hề thấy ,ai dám ghé nữa
Mình đẹp hay xấy là do người khác nhận xét,đâu có kiểu "Tao đẹp,tao đẹp" để ai cũng lắc đầu .Mà cái mặn mòi,có duyên,có nết ,đảm đang,giỏi giang,chịu khó của người Nam Kỳ mình lại hơn cái đẹp "hỗn" chứ-lại không tự hào.
Ngày nay đẹp mà dao kéo,đẹp tắm trắng thì kể ra cũng bằng thừa ,mày vô duyên,đố ông bà bs nào làm mày có duyên đặng
Ngộ cái là,những người đẹp thiệt không đá động tới,loi nhoi chỉ toàn người ....không đẹp (có lẽ nhìn kiếng xong thấy tự ái ,nói kiểu Hoài Linh là nhìn mình ói ba bận)
Nói thẳng,nói thực ,không lòng vòng ,biết sở trường sở đoản là cách mà Nam Kỳ tồn tại bấy lâu nay
"Người Phương Nam say thì say trọn
Người Phương Nam buồn thì buồn sâu
Nỗi nhớ cố hương còn chếnh choáng
Văng vẳng ầu ơ, giọng ví dầu..."
Xin kết bài bằng mấy câu của ông Đào Văn Hội trong cuốn "Tân An xưa":
" Tiền nhân ta lại đổ biết bao nhiêu xương máu, cương quyết bảo vệ quyền sở hữu của mình, không để cho ai cướp giựt một tấc đất đai, ngõ hầu lưu lại cho con cháu một di sản vật chất lẫn tinh thần vô cùng quí báu
"Quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách " (Nước nhà còn mất, kẻ thất phu cũng có trách nhiệm)
Dĩ nhiên là phận sự tối thiêng liêng của chúng ta đã vạch sẵn trong từng trang lịch sử :
- Tận tâm bảo vệ Tổ quốc quê hương bằng mọi cách cương nhu, võ lực và chánh trị
- Tận lực phát triển di sản ấy cho ngày càng hoàn mỹ, hùng cường, phồn thạnh, văn minh.
Và phận sự cao cả ấy, ta phải cùng nhau chung vai gánh vác, không thể giao phó cho ai, ỷ lại vào ai được. Ỷ lại vào tha nhân, tức là ta đương nhiên phủ nhận lịch sử vẽ vang của ta, lịch sử oai hùng của những kẻ bất khuất chống mọi ngoại xâm và mãnh liệt trên đường Nam tiến. Thi hành phận sự một cách nồng nhiệt hăng say, ta mới tỏ ra xứng đáng thọ hưởng di sản tiền nhân để lại. Tiền nhân sẽ hãnh diện có con cháu như ta."
Nguyễn Gia Việt
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét